Атанас Лукарев, најдобриот чизмар во стар Велес

Малкумина велешани во минатото имале можност и среќа да купат убави кожени чизми изработени од рацете на мајстор Атанас Лукарев. Старите жители на градот сеуште се сеќаваат и велат дека неможело да се дојде на ред зашто најнапред чизмите ги купувале и носеле бугарските, српските и германските офицери и војници, за време на окупацијата на Македонија. Во дуќанот на овој прочуен чевлар секогаш имало метеж од купувачи. Тие биле потврда за квалитетот на рачно изработените обувки од рацете на мајстор Атанас. Тој не само што бил добар и единствен мајстор за чизми туку бил многу добар човек, кој постојано имал време да поприкаже со муштерии.

Најдобриот мајстор за чизми во стар Велес на бугарските, српските и германските војници нашироко им раскажувал за историјата и убавините на неговиот град.

Мајстор Атанас од рано детство па се до крајот на животот раснел и живеел во чаршијата. Бил и еден од најценетите мајстори од еснафот.

Тој е роден во 1911 година, во Башино Село. На десетгодишна возраст, татко му Никола и мајка му Васа, купиле куќа веднаш до брегот на Вардар, недалеку од Црна Џамија во Велес.Од некој Турчин ја купиле куќата. Атанас по селењето во градот продолжил да оди во училиште и учел на бугарски јазик исто како и во селското училиште. Често за ова негодувал но, татко му Никола, кој егзистенција обезбедувал од земјоделие и лозарство, му велел: „Таква ни е судбината на Македонците синко. Ќе дојдат и подобри времиња, а еден ден, верувам дека и на нашински ќе се учи. Јас може нема но, ти и твоите деца ќе дочекате“.

Никола покрај куќата во Велес купил и неколку лозја. Во дворот на старата куќа, изградил две казарници за производство на ракија што за време на СХС ја продавал во Ниш, Лесковац, Приштина, па и во Белград. Произведувал по неколку тони анасонка ракија.

По завршување на основното Атанас не сакал да продолжи да оди во училиште зашто наместо бугарски сега морал да учи на српски јазик. Во училиште не оделе ниту неговите две сестри. Татко му Никола кога видел дека ништо не бива од училиштето го однел да чиракува кај кондураџијата Арсо Чанев. Така на шеснаесетгодишна возрас Атанас почнал да го учи чевларскиот занает. Мајстор Арсо бил добар човек па така Атанас го засакал и многу бргу почнал да навлегува во тајните на чевларскиот занает. Секое утро одел во дуќанот, кој се наоѓал веднаш пред сликарот Манушот, во центарот на Велес. Првите две години чиракувал, но кога видел мајстор Арсо дека Атанас многу го сака занаетот почнал да му дава и сам да прави прво кондури, а потоа и чизми.

„Мајстор Атанас беше еснаф човек. Од мал беше во чаршијата. Живееше со сите. Еснафот го ценеше и како добар мајстор и како добар човек. Делеше и арно и лошо со терзиите, со берберите и со кондураџиите. Во дуќанот, што прво беше сопственост на мојот татко и на мајстор Арсо, не се произведуваа само кондури и чизми туку тоа беше место во кое се собираа напредните младинци кои беа незадолни од тогашниот систем. Додека во 1933 година се градеше железницата за Прилеп работниците имаа потреба од чизми и високи кондури па така татко ми и Арсо отвариле дуќан во Богомила и инвестицијата им донела убава заработувачка. Атанас му беше како син на Арсо. Многу го сакаше“, вели Милан Чанев, син на Арсо Чанев.

По ангажманот како калфа Атанас станал мајстор. Неговиот веќе стар мајстор Арсо на сите им велел дека се гордее што успеал да го научи Атанаса да прави најубави чизми.

Семејна фотографија на Лукареви, од свадба на синот на мајстор Атанас 

Тоа веќе било време во кое момчето станало ерген и почнало да мисли на создавање на свое семејство. Во 1936 година Атанас се жени за Веса, мома од семејството Андови од Велес. Живееле многу среќно. Имале куп деца. Најнапред им се родила ќерката Нада, па синот Ангел, потоа ќерките Марија, Дона и Пандорка а на крај вториот син, Кире. Пред Кире им се родил уште еден син Никола но, од голема температура починал.

Семејна фотографија на Лукареви, со мајстор Атанас како пензионер

Кога во 1940 година починал мајстор Арсо Чанев, чевларскиот дуќан, останал во сопственост на Атанас. Работа имало на претек. Меѓутоа, состојбите се влошиле откако во Македонија повторно дошле Бугарите и Германците. Вовеле диктатура. Полоши биле Бугарите додека Германците најмногу ги интересирале железничката станица и пругите кон Солун, Скопје, Битола и Штип. Војниците доаѓале во дуќанот на Атанас да порачаат чизми и поштено си плаќале додека Бугарите тоа не го правеле. Тие ги земале чизмите и без да платат си замунувале. Ако им побарал мајсторот пари следувал ќотек.

Дуќанот на мајстор Атанас продолжил да има и втора намена, да биде место во кое се собирале за муабет и планирања наводните спортисти како Орце Цвајот, Топузлијата, Благој Страчков, Димко Митрев и многу други членови на Скоевската организација. Низ дуќанот поминале многу напредни млади велешани а во ниту еден момент окупаторите не се посомневале во Атанас дека е дел од политичките планирања и отпорот што се создавал и имал се поголем број на приврзаници во Велес. Од чевларскиот дуќан се заминувало и во партизанските одреди.

А кога се случила капитулацијата на Бугарија, занаетчиите во велешката чаршија, ја прославиле како голем празник.

Празник за сите велешани било и ослободувањето на градот. Три дена дуќаните во чаршијата биле затворени и се славело.

По воспоставување на власта, кога ѕвоното од Гимназијата ги повикало учениците во градот, да се вратат во ученичките клупи и мајстор Атанас излегол од дуќанот. Гледал како одат учениците и се присетил на зборовите на неговиот татко Никола дека еден ден и Македонците ќе учат на мајчин македонски јазик. Веднаш заминал дома и на ќерките и синовите им рекол: „Ајде да одите во училиште. Нема бугарски и српски сега ќе учите на нашиот, македонски јазик“.

„Во тој момент ми се чинеше дека нема посреќен човек од татко ми. Никогаш го немав видено да биде насмеан, а на мајка и рече да му наполни чаша ракија, да направи мезе за да прославел дека во Гимназијата децата ќе учат на македонски наместо на бугарски и српски јазик. Што друго да кажам за татко ми. Беше многу добар. Никогаш не го повишуваше гласот дури ни кога не караше затоа што бевме виновни. Проблемите ги решаваше со спокоен но авторитетен тон. Никогаш не велеше овој или оној човек е лош. Помагаше секому. Најсреќен беше кога ги омаши ќерките и кога ни направи свадба мене и на мојот брат. А мислам дека немаше посреќен човек кога во рацете ги држеше внуците“, рече Ангеле Лукарев.

На годишнината од ослободувањето на Велес било формирано кондураџиско претпријатие „Катуша“ во кое биле повикани сите над 7о добри кандураџии од Велес за да изработуваат кондури за војската и за населението. „Катуша“ била сместена во простории пред куќата на Ѓоргови, во центарот на Велес.

Прв раководител во „Катуша“ бил Коле Босилков, потоа Цанде Хаџиарсов и како трет директор бил именуван мајстор Атанас Лукаров.

„Секој ден одев кај татко ми. Тој немаше многу време за мене зашто сите многу работеа. Велеа на норма се и мораат да произведат што повеќе кондури. Тој не сакаше но целосно беше предаден на работните обврски. Живееше со план во Велес да се произведат што поголем број на кондури,“ рече помладиот син, на мајстор Атанас, Кире Лукарев.

Добрината на овој голем мајстор во Велес не ја заборавија над педесетината чираци, калфи и мајстори на кои ревносно се трудеше да им го пренесе занаетот што се чини дека го држеше во десетте прсти на своите две раце.

Мајстор Атанас со секоја совладана тајната на чевларскиот занает знаеше дека има следбеници, врвни работници, кои градот никогаш нема да го остават без обувки.

Се гордееше кога ќе обучеше нов мајстор. Велеше дека обезбедил парче леб за уште едно семејство во Велес. А сите тие, неговите чираци, калфи и мајстори, денес малкумина живи, со почит се сеќаваат на својот мајстор и единствениот производител на чизми во Велес.
Мајстор Атанас Лукаров заминал во пензија во 1966 година. Починал по деветнаесет години од денот на пензионирањето.

Стоилко Андреевски