Велес имал влашко маало со високи жолти куќи

За Велес народниот пеjач испеал повеќе песни. Во нив ги опеал богатата историја и култура, со кои овој каменест но слободарски град се гордее. Во народните песни се пее  и за  љубовта кон саканата мома , за свршувачката  на Сребез Донка, за љубовта кон Белото Маре на Цинциови,  за  којничките дуќани. Една од најубавите велешки песни е  „Во Влашкото маало жолти куќи високи“, посветена на убавата мома на семејството Илкови  и на ергенот Стојан , кои живееле во близина на „Четкушева чешма“ или познато како „Влашко маало“. Народниот пејач во песната  вели:

…Во влашкото мало жолти куќи високи. Ој, Јанино баш Јанино, жолти куќи високи.

Пред порте ми седеше момето на Илкови и на ѓерѓев везеше.

Оздола иде млад Стојан и на моме говори:  Дај ми го моме ѓерѓевот ќе ти кажам два зора.

Не и кажа два збора тук ја фати за рака…“

Така ја овековечил  народниот пејач љубовта на девојката и момчето од ова маало.

A тоа маалото „Четкушева чешма“ се наоѓа на левата страна на Велес, во непосредна близина на познатата чешма и црквата „Света Богородица“ позната како Влашка црква, изградена од имотни влашки семејства кои живееле  недалеку од неа. Во минатото на градот во ова маало сложно живеело турско, македонско и влашко население.  Таму први куќи изградиле имотните Турци. По нивното иселување од градот куќите ги купиле Власи и Македонци.

И тогаш во маалото, покрај црквата, граѓаните ги изградиле големите жолти куќи, фурни, во кои печеле квалитетен леб, дуќани, кафеани, а меѓу првите во градот ја изградиле и  маалската Четкушева чешма  која се наоѓа веднаш до големиот јавор, прва поврзана со водоводот од  ридот „Свети Илија“. Оваа чешма во 1924 година била поврзана на Дервенскиот водовод за чија што изградба најзаслужен бил тогашниот градоначалник и терзијата по професија, Никола Цураков.

Чешмата и денес има вода и секогаш ја гасне жедта на граѓаните и минувачите. По многу години, па и векови, во ова мало сеуште има високи жолти куќи, со големи чардаци, убави дворови во кои цутат миризливи трендафили, јорговани  и лозници со квалитетно грозје.

Во близина на  чешмата, која била сврталиште за постарите и за младите граѓани, живееле Јован и Марија Мешкови со синовите Љубе и Душан како и ќерките Нада и Веса. До самата чешма била куќата на Темо и Лена Димови со синовите Тодор, Делчо и Киро, а до нив била куќата на Родна Симсарова  со синовите Миле и Пенчо. Следна била куќата на бабата, дедото, на таткото и мајката на познатата глумица Марија Тоцинова. Поточно на Миле и Камка Тоцинови  со синовите Љубе и ќерките Ружа, Марија и Злата. Камка Тоцинова е првоборец кој бугарските фашисти на ѕверски начин, со уште десетина партизани,  ја убиле во месноста „Пуста Кула“, во близина на селото Рудник.

Во улицата која води кон потокот  се наоѓала куќата на власите  Диме и Ката Подалешови со синовите Јото и Бојан како и ќерката Ефка, а до нив исто така на власи, Јохан и Тодора. Потоа следни биле  Ристе и Нада Сугареви со синовите Тодор, Лазо и  Спиро како и куќата на сестрите Вера и Клисура. Тука живеело и семејството на Трајко и Марика Петрушеви со синовите Ане и Тодор како и ќерката Родна. Во нивна близина била куќата на Јован и Македонка Симсарови, со синовите Стево и Иле како и ќерките Марија и Руса, а до нив живеело семејството на Лена Шутева  и нејзиниот сопруг со ќерките Коца и Стојна.

Од задната страна на црквата „Света Богородица“ се наоѓала куќата на Борис и Марија Перкови  со синовите Владо и  Томе. До нив живеело семејството на  Александар и Дона Подалешови, а на крајот од улицата живеело семејстовото Илкови за чија ќерка народниот пејач ја испеал и песната „Во влашкото мало жолти куќи високи“.

Веднаш до црквата била големата куќа на донаторот и ктитор на црквата, Михајло со сопругата Елена Чекардакови. Според кажувања на Стојан Влавот, во еден момент Михајло снемал пари за да ја догради црквата па затоа отишол кај црковниот одбор на црквата „Свети Пантелејмон“  побарал но не добил пари па ги продал неговите пасиштата на Солунска Глава и ја доградил црквата. Штом црквата била изградена Михајло си заминал од Велес.

Црквата „Света Богородица“ почнала да се гради во 1882 година. При поставувањето на темелите бил втиснат рачно изработен сребрен крст, што  го подарило семејството на Дочеви. Тие имале аптека во Велес. Изградбата на црквата завршила во 1905 година. Ја градела тајфата на Дамјан, син на познатиот градител и неимар Андреја Дамјанов.

Долу до јаворот на уличната раскрсница во Влашкото маало живеел  и Пано Арсов, познат како Пано лебарот со сопругата Султана. Тие имале пет деца, од нив три биле машки и две девојчиња.  Фурната и денес физички постои до јаворот кај Читкушова чешма но, е во сопственост на друго семејство и за жал не работи. Таа била основа за егзистенција на семејството Арсови. Пано започнал со работа како фурнаџија во 1923 година, купувајќи ја фурната од некој Турчин. Бил познат како многу хуман фурнаџија, за сиромашните секогаш имало леб, писмен затоа што  завршил две години теолошко училиште во Скопје и омилен кај соседите. Неговата семејна куќа била во непосредна близина на куќите на Подолешови и  Сугареви. Чесниот Пано, кој починал во 1943 година а неговата домаќинката Султана седумнаесет години подоцна,  изродиле деца и изгледале  внуци и правнуци кои претставуваат гордост и на градот Велес, но и на државата.

Најстарата ќерка Тодорка немала поколение. Втората по возраст ќерка, Ружа, позната како шнајдерката, имала завршено работничко – занаетчиско училиште.  Најстариот од синовите, Благој беше првиот електро-инженер во Велес и еден од првите во Македонија. Вториот син Велко, беше првиот велешки лекар специјалист по интерна медицина. Третиот син Цветко, бил студент со индекс бр, 1 на скопскиот медицински факултет. Тој е пензиониран педијатар, има 89 години и живее во Велес. И нивните осум синови и една ќерка ги исполниле желбите на нивните родители и инвестирале во свое образование. Меѓу нив има четири лекари, еден економист, еден магистер-технолог, еден магистер биолог – еколог и еден доктор на земјоделски науки. Но, листата на едуцирани не запира со нив и продолжува и со нивните наследници, меѓу кои има тројца лекари, еден економист, еден инженер-еколог, еден лингвист и повеќе студенти.

На улицата во влашкото маало до Пано Арсов живееле Начарови, Родна со сопругот и синовите Андо и Јован како и ќерките Васа, Вера и Маца, а до нив пак биле  Кочо и Маре Петрови со синот Предраг. До Петрови живеела имотната фамилија на  Лазо и Веса Глушкови со синот Ангел и ќерката Косара, а до нив  Ангел падарот со сопругата Љупка  и синот Панче.

Во правецот на улицата што води кон Стар Мост се наоѓала куќата на Перо и Галаба Петрови со ќерките Зорица и Лидија и на Лазо и Загорка Џунови со синовите Иво и Горан. Од другата страна на улицата живееле Ордан Маџуркаров со синовите Љубе, Лазо и Бојчо, а до нив биле Петре Перков со ќерките Маријана и Лилјана, па семејството Пренџови со синот Благој и Јован како и ќерката Снежа. Следна била куќата на Козаркови,  со синот Димче Козаров, па семејството на Ристо и Стевка Јорданови  со синовите Димитар и Ратко како и ќерките  Милка и Лила. На раскрсницата, пред фурните и  пред јаворот се наоѓала куќата на Андонаќи и Бонка Јанкови со синовите Јане, Влатко и Томе како и ќерката Мариола, а до нив бил налбатот Круме Велков со синовите  Јован, Ацо и Панче.

На задниот дел од црквата живеело и семејството на Ангел Митев со синовите Петре и Боро.

Во сокакот од центарот кои води кон Црна Џамија живееле Стојка Прпева  со синот Стојанче и ќерката Стојка, па Шуреви со синот Ангел и ќерката Благојка. Тука било и семејството  на Благој и Вера Маџарови  со синот Петре и ќерката Таља, па семејството Аспорови и до нив фурнаџијата Петре со неговата жена Павлина и синовите  Диме, Благој, Ристо и Саздо. Во улицата  што води кон црквата, недалеку од маалската чешма  живееле Анас и Марија Караколеви со синовите Бошко и Предраг и ќерката Душанка, до нив  била Родна и Круме Јанкови, со синот Тоше и ќерките Бранислава и Стефка, па Ефтим Дочев со ќерката Бојана, кој се иселиле во Грција.

Јоцо и Маца Ковачеви , со ќерките Елена, Мира и Соња куќата ја купиле од некој Влав и таа се наоѓа веднаш до оградата на црквата, а тука живеел и Ангел со жена му и синот Боре и ќерките Елена и  Благојка. Над Мешкови се наоѓала куќата на Борис Тикваров со жена му и син му Јован, првоборец и на Мане и Пандора Тикварови, со синовите Тодор, Диме и ќерките Елена, Евда и Деса. Тука живееле  и Власите Фита и Таки. Во нивна близина  било семејството на Ванчо и Цвета Бобеви- Калчеви, со синовите Миле и Ѓоре и ќерката Думна, а до нив  Тоде Чингар, па Перо Бобевски- Калчов, со синот Стево. Потоа била куќата на  Коце и Цвета Јанкови- Таскови, со ќерката Љубинка. Од двете страни на стрмната улица, која од чешмата и јаворот води кон Потокот и градското пазариште  биле куќите на жители од турска народност, а имало и ан и турско училиште.

Дека во маалото „Четкушева чешма“ живееле сложно и Македонци и Турци и Власи и дека меѓу нив имало многу богати  и учени луѓе зборува и фактот што покрај турското , во куќата на Подалешови, имало и влашко училиште, додека децата на македонското население оделе во Гимназијата која се наоѓа веднаш до градското пазариште.

Податоците за старите жители од „Четкушева чешма“  ги добивме од Славица Димова  и Цветко Мешков.  Доколку некои имиња  се испуштени или пак не се комплетни  ги молиме сите тие да ни се јават на Редакцијата Дума.мк со цел да ги забележиме за и тие да не останат заборавени.

Стоилко Андреевски